Είναι για μένα μεγάλη τιμή να προλογίσω αυτό το θαυμάσιο βιβλίο του φίλου μου Νίκου Κλειτσίκα. Για όποιον διδάσκει είναι θεμελιακό να θυμίζει στους νέους πως η ιστορία των δικών μας δημοκρατιών έχει σημαδευτεί από τους σκληρούς αγώνες θαρραλέων συντρόφων, στην Ιταλία, στην Ελλάδα και αλλού. Η ιστορία της δημοκρατίας έχει τη σφραγίδα αυτών που αγωνίστηκαν εναντίον της βρόμικης κτηνωδίας που εκφράζεται από το φασισμό και το ναζισμό. Η Ελλάδα, η χώρα που περίπου πριν από 2.500 χρόνια γέννησε τη δημοκρατία, γνώρισε στο πρόσφατο παρελθόν της, μεταξύ του 1967 και του 1974, τη φρίκη μιας αδυσώπητης στρατιωτικής δικτατορίας. Όλοι οι Έλληνες, στις πόλεις και τα χωριά του έθνους στο οποίο έζησαν ο Πλάτωνας και ο Φειδίας, υπέφεραν από την παρανομία και παραφροσύνη της ακροδεξιάς. Οι Ιταλοί, από την πλευρά τους, απέναντι στην αλαζονεία των δυνάμεων που διαχειρίζονταν τα συμφέροντα του Ν.Α.Τ.Ο. - αρχής γενομένης από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής - όφειλαν να αγωνιστούν σκληρά για να υπερασπίσουν τις κατακτήσεις της Αντίστασης πού με τόσο μόχθο αποκτήθηκαν με τον αντάρτικο αγώνα εναντίον του φασισμού και του ναζισμού. Το χειρότερο γεγονός θα ήταν να λησμονηθούν όσα έγιναν, με τίμημα ανείπωτων συμφορών, για να επιστρέψει στην Ελλάδα η δημοκρατία και για την υπεράσπιση, στην Ιταλία, της μνήμης όλων εκείνων που αγωνίστηκαν για να κάνουν τη χώρα τους ένα έθνος ελεύθερο και δημοκρατικό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτό το βιβλίο έχει μία ανεκτίμητη αξία. Πρόκειται για ένα βιβλίο προορισμένο να βοηθήσει τους νέους να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τα χρόνια του αγώνα και των συγκρούσεων που επιτελέσθηκαν από όλους τους συντρόφους που ήταν έτοιμοι να χύσουν το αίμα τους για να κτίσουν ένα κόσμο περισσότερο ελεύθερο και δίκαιο. Επειδή δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς δικαιοσύνη, ούτε δικαιοσύνη χωρίς ελευθερία. Συχνά, συνομιλώντας με έλληνες συνεργάτες μου που γεννήθηκαν μετά το 1974, διαπίστωσα ότι συγχέουν τη σύγχρονη ιστορία της χώρας τους με το μακρινό κόσμο των σχολικών ενθυμήσεων, με γεγονότα που συγκρίνονται με μάχες όπως εκείνη των Θερμοπυλών, του Μαραθώνα και των Πλαταιών. Αυτό το γεγονός με κάνει ν' ανησυχώ. Η έλλειψη μνήμης είναι πολύ επικίνδυνη, γιατί τα διαστρεμμένα φαντάσματα του παρελθόντος συχνά βασίζονται στη λήθη για να προτείνουν ξανά τις παράφρονες ιδέες τους. Αυτό το βιβλίο, του Νίκου Κλειτσίκα και του Andrea Speranzoni, θα μας βοηθήσει να συντρίψουμε τέτοια φαντάσματα. Θέλω να ολοκληρώσω το σύντομο πρόλογό μου με μία προσωπική ανάμνηση: όταν βρίσκομαι στην Αθήνα, αγαπώ πάρα πολύ να ανέβω στον ιερό λόφο της Ακρόπολης και να επισκεφθώ το Μουσείο. Εκεί βρίσκεται μία στήλη, εκείνη που απεικονίζει συλλογισμένη την Αθηνά ακουμπισμένη στο δόρυ της. Η θεά, σύμβολο της σοφίας και της ανδρείας, διδάσκει στην Ελλάδα και σ' ολόκληρο τον κόσμο πως οι μεγάλες κατακτήσεις της σκέψης και του πολιτισμού δεν είναι ποτέ αντιστρέψιμες: πρέπει να υπερασπίζονται σκληρά και αδιάκοπα, χωρίς ανάπαυλα. Η δημοκρατία, ένα αναντικατάστατο αγαθό, προστατεύεται με το κοινό χρέος όλων και με τη βοήθεια της ιστορικής μνήμης. Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα διδάγματα αυτού του βιβλίου.